Nowe ruchy i społeczności religijne

Marianne Tigges

NOWE RUCHY I SPOŁECZNOŚCI RELIGIJNE-PYTANIE O POWOŁANIE I MISJE DZISIEJSZEGO KOŚCIOLA

  1. Wprowadzenie: Nowe formy życia ewangelicznego jako dar Ducha Świętego i „ znaki czasu"
  2. Próba umiejscowienia
  3. Przełomy duchowe jako wyraz „ Ecclesia semper reformand"
  4. Wspólne elementy wiodące nowych ruchów religijnych
    1. Duchowość i doświadczenie wiary
    2. Ewangelizacja i katecheza
    3. Społeczność i braterstwo.
    4. Zadania w świecie i misja
    5. Nowa relacja między duchowieństwem i świeckimi
    6. Nowa forma życia kościelnego
  5. Potencjalne zagrożenia i trudności w nowych ruchach religijnych
  6. Poparcie i koordynacja apostolstwa świeckich przez Papieską Radę do Spraw Świeckich
  7. Uwaga końcowa: odnowienie duchowe jako stałe zalecenie dla wszystkich wierzących

1. Wprowadzenie: Nowe formy życia ewangelicznego jako dar Ducha Świętego i „ znaki czasu"

Kiedy zapytamy o najbardziej niezwykłe „ znaki nadziei" dzisiejszego Kościoła bardzo często usłyszymy w odpowiedzi „ nowe społeczności i ruchy religijne". Na pewno jest to słuszna odpowiedź, gdyż - patrząc całościowo - przedstawiają one autentyczną chrześcijańską odpowiedź na wyzwanie postawione wierze w cywilizowanym świecie [( por. Medard Kehl S) „ Communio - tracąca kolor wizja?" w „ Głosy czasu" zeszyt 7/1997, 453 ( „Communio - eine verblassende Vision?" in Stinmen des Zeit, heft 7/1997, 453)]. Dokumenty soboru wysunęły na plan pierwszy solidarność całego ludu Bożego w misji i powołanie Kościoła skierowane do świata. Również synody biskupów ostatniej dekady potraktowały wspólnotę w Kościele jako dar Ducha Świętego - wielość charyzmatów i sposobów życia:

a) Powołanie i misja świeckich ( 1987 r.)

b) Formacja kleru ( 1990 r.)

Życie poświęcone Bogu ( 1994 r.)

Niniejsza praca próbuje zbadać nowe ruchy religijne i ich społeczności, przy czym opisuje ona, zarówno szczególnie ważne cechy i wspólne elementy wiodące tych ruchów, jak i potencjalne zagrożenia i problemy. Chcemy unaocznić centralną wypowiedź Kościoła, która może być nazwana słowem wstępnym czy też przedmową do wszelkich form apostolstwa świeckich. W nowym kodeksie prawa kanonicznego z roku 1983 w przepisie prawa (paragrafie - canon) 215 zostało powiedziane:

„ Wierzącym wolno zakładać i prowadzić związki dla celów Caritasu lub pobożności albo do wspierania chrześcijańskiego powołania w świecie oraz odbywać zebrania, aby wspólne realizować cele". To prawo tworzenia związków i zrzeszeń ustalił już Sobór Watykański II w dekrecie o apostolstwie świeckich „ Apostolicam actuositalem" ( por. AA 19). Daje to prawną podstawę wszystkim organizacjom ( zgromadzeniom) w Kościele, począwszy od naszego zebrania aż do najwyższych form życia wspólnotowego, takich jak zakony i instytucje świeckie

2. Próba umiejscowienia

W minionych latach wzrosło w widoczny sposób zainteresowanie tzw. „ ruchem odnowy" oraz „ prądami religijnymi" w Kościele. Te nowe wspólnoty i ruchy religijne zwracają na siebie uwagę również oficjalnych zwierzchników Kościoła, ponieważ mają coraz więcej członków i wzrasta ich znaczenie [ por. P.J. Cordes „ W środku naszego świata" Freiburg 1987, 13ff ( „Mitter in unserer Welt" ) ].

Na płaszczyźnie światowej nowe ruchy i wspólnoty religijne doświadczyły zachęcenia i legalizacji przez Synod Biskupów ( 1987 r.), który radził nad powołaniem i misją ludzi świeckich w Kościele i na świecie.

Posynodalny list apostolski „ Christifideles fraici" Jana Pawła II, który został opublikowany 30.XII.1998 r., jest obecnie bezsprzecznie najważniejszym punktem odniesienia, jeśli chodzi o pytania, które dotyczą powołania i godności osoby świeckiej, jej społeczności i udziału w misji Kościoła ( por. „ Świeccy dziś" Służba informacyjna Papieskiej Rady do Spraw Świeckich, 18, 1996 r. str.2).

Nowe prądy religijne są ugrupowaniami, w których głównie osoby świeckie, ale również księża i zakonnicy, troszczą się o intensywne życie duchowe we wspólnocie względnie o odnowę w Kościele. Grupy te są najczęściej zorganizowane „ sieciowo" ale ich rozmieszczenie nie jest równomierne. Nazwa „ ruch" zwraca uwagę na to, że grupy te już w swych strukturach różnią się znacznie od konwencjonalnych form kościelnych. Rozgraniczenie tego typu grup od innych nie zawsze jest łatwe. Różnią się one od klasycznych zakonów i współczesnych formacji zakonnych. Nie są związane z tak radykalnym postanowieniem jak w zakonach - a dożywotnimi ślubami - i mają mniej od nich zinstytucjonalizowanych elementów i obowiązujących praw. Są zbliżone do instytucji świeckich, które zostały oficjalnie założone w kościele katolickim po II Wojnie Światowej, nie mają jednak tak jasno określonych form.

Słowo „ ruch" jest również z tego powodu właściwe, że doskonale odzwierciedla elastyczną formę życia wspólnoty. Grupy te są bardziej zrestrukturyzowane i zobowiązujące niż grupy spontaniczne ale nie aż tak wiążące jak stowarzyszenia i związki. Rozumie się samo przez się, że wizerunek tego rodzaju ruchów jest ogromnie zróżnicowany, stąd trudno tu znaleźć wspólny mianownik odnośnie przekazywanych treści. Źródeł powstania nowych ruchów religijnych należy szukać w głównej mierze w Europie:

  • Communione e Liberatione 1954 r. w Mediolanie
  • Pierwsze Cursillo odbyło się w 1949 r. na Majorce w Hiszpanii
  • Grupy małżeńskie Equipes Notre Dame powstały w 1938 r. w Paryżu
  • Ruch Vocolar ma swoje źródło w 1943 r. w Trient
  • Międzynarodowy Ruch Chrześcijańskich Kobiet „ GRAAL" powstał w
    społeczności świeckich kobiet założonej w 1921 r. w Holandii
  • Seminaria małżeńskie „ Marriage Encounter" rozwinęły się w 1953 r. w
    Barcelonie
  • Neokatechumenalna Droga (?) ma swoje początki ok. 1965 r. w Madrycie
  • Ruch Schorznstalt rozpoczął się od poświęcenia się Matce Bożej, którego
    dokonano w 1914 r. Vallendar w Niemczech.

Ten europejski kontekst odnosi się również do religijnych społeczności powstałych na bazie duchowości zakonów:

  • Społeczność franciszkańska, która czuje się powołana do naśladowania Chrystusa, w duchu Franciszka z Asyżu
  • Wspólnota Życia Chrześcijańskiego, która chce odnowić dziedzictwo Ignacego
    Loyoli ( Hiszpania)
  • Wspólnota dominikańska, która żyje w duchu hiszpańskiego założyciela zakonu
    dominikanów
  • Wspólnota karmelitańska, która wprowadza w życie dziedzictwo hiszpańskich
    założycieli zakonu Teresy z Avilii i Jana spod Krzyża.

Dla krajów niemieckiego obszaru językowego zaakceptowanie nowych ruchów religijnych z innych krajów Europy wymagało zawsze dużej wrażliwości i tolerancji. Rozliczne kontakty i inicjatywy na płaszczyźnie międzynarodowej dają chrześcijanom w Niemczech szansę rozpowszechniania swojej wiary i „ bardziej katolickiego" prowadzenia życia. W rozwijającej się Europie Wschodni Blok stawia szczególne wyzwanie w kwestiach odkrywania nowych dróg ewangelizacji. W tym zadaniu nowe ruchy religijne powinny mieć nieoceniony wkład.

3. Przełomy duchowe jako wyraz „ Ecclesia semper reformanda"

Słowo o stałej potrzebie odnowy Kościoła kształtowało przez wieki historię wspólnoty kościelnej. Wciąż na nowo pojawiały się przełomy wewnątrz Kościoła, które radykalnie wprowadzały w życie ewangelię ( np.: zakony Benedykta z Vorsia, Bernharda von Clairevoux, Franciszka z Asyżu i Ignacego Loyoli).

Przez całe stulecia wiązano naśladowanie Chrystusa z religijnością zakonów. Właściwa „ świecka religijność" zaczęła się rozwijać dopiero w XIX w. Słowo o ludzie Bożym, jako „ narodzie wybranym" i „ królewskim kapłaństwie" ( 1 Piotra 2. 9) zostało odkryte na nowo. Większość ruchów duchowych została założona przed Vatikanum II, wpływ synodu na te ruchy oraz ich witalność miały jednak duże znaczenie. Krótko można tu nazwać niektóre główne tematy jako punkty styczne wielu ruchów religijnych:

  • nauka o wiecznej pielgrzymce ludu Bożego
  • nauka o ciele Chrystusa w jedności i różnorodności wszystkich członków
  • nauka o czci, autorytecie wszystkich charyzmatów i darów w Kościele
  • nauka o górującym znaczeniu powszechnego kapłaństwa wszystkich wierzących
  • nauka o współdziałaniu świeckich i duchownych

Tę łączność można poprzeć jednym przykładowym tekstem. Tak jest napisane w konstytucji Kościoła o charyzmatach: „ Ten sam Duch Święty nie tylko uświęca lud Boży przez Sakramenty i posługiwania, nie tylko prowadzi go i wzbogaca cnotami, ale również „ rozdziela każdemu poszczególne jak chce" ( 1Kor. 12.11) swoje dary, rozdaje wierzącym bez względu na pochodzenie również szczególne swoje łaski. Dzięki nim czyni ich zdolnymi i gotowymi do przejęcia rozmaitych prac i służb do odnowy i pełnej odbudowy Kościoła wg Słowa „ A w każdym różnie przejawia się Duch ku wspólnemu pożytkowi" ( 1 Kor. 12.7). Te dary i łaski, czy to najbardziej spektakularne, czy też zwyczajniejsze i szerzej rozpowszechnione, muszą być przyjmowane z dziękczynieniem i rozwagą, ponieważ są one dostosowane do potrzeb Kościoła.".

Z tego tekstu, który z pewnością należy do najbardziej wyrazistych świadectw odnowienia dokonanego przez Vatikanum II, wynika, co oznacza „religijny" w pojęciu „ruch religijny": utworzona przez Ducha, potwierdzona przez charyzmaty rzeczywistość, która staje się żywa w wierze, nadziei i miłości. Wzmianki, że nowe ruchy religijne stoją w ścisłym związku z siłami zasadniczymi odnowy Soboru Watykańskiego i innymi prądami dzisiejszego Kościoła, że wzajemnie się wzbogacają, znajdują się wielokroć w kościelnych dokumentach i opiniach kleru.

Konferencja Biskupów Niemieckich na temat Lineamenta (ogólnego zarysu ruchów wewnątrzkościelnych) dla potrzeb Synodu Biskupów nazywa klasyczne związki katolickie, ruchy religijne i główne wspólnoty ( por. opinia 2.5 wyd. przez Sekretariat Konferencji Biskupów Niemieckich jako praca naukowa 45.2, maj 1983 r. 18 f). Posynodalny list apostolski „ Christifideles fraici" ( CL) podkreśla również bogactwo i różnorodność darów występujących w ugrupowaniach świeckich. Ugrupowania te są w centrum życia Kościoła, na różne sposoby biorą udział w jego urzeczywistnianiu i są Kościołem w prawdziwym znaczeniu tego słowa. W zależności od ich struktur pojawiają się co prawda również pytania prawne, mianowicie jak mają się te grupy do zorganizowanych organów życia kościelnego, a w szczególności do urzędu duchownego. Nowe prawo kościelne oferuje szerokie pole różnorodnych form realizacji, które jeszcze nie zostały wykorzystane.

Synod Biskupów 1994 radził nad „ życiem poświęconym Bogu", misji w Kościele i na świecie. Już w przygotowywanych dokumentach zostały opisane „nowe społeczności i odnowione formy życia wg Ewangelii". Posynodalny list apostolski „ Vita Conserata", przedłożony 25 marca 1996 r. wiąże opisy nowych społeczności ze wskazaniem, że nowe związki nie są alternatywą w stosunku do wcześniejszych instytucji, lecz darem Ducha, który objawia się poprzez znaki czasu jest początkiem wspólnoty i wiecznego odnawiania życia ( por. VC nr 62).

4. Wspólne elementy wiodące nowych ruchów religijnych

Ze zróżnicowanego obrazu nowych prądów i ruchów udaje się określić- z pewnym dystansem - niektóre ich wspólne elementy. Pojawiają się one w poszczególnych grupach o różnym natężeniu [ por. F. Valentin ( wyd. ) „Nowe sposoby naśladowania", Salzburg 1981 r., 207 ff M. Tigges, „Nowe ruchy religijne- pytanie o powołanie i misję dzisiejszego Kościoła" w: „Korespondencja zakonna" 3\1987 r. 291 ff ( F. Valentin ( Hrsg ) „ Neue Wege der Nachfalge", Salzburg 1981 r., 207 ff, M. Tigges „Neue geistshe Bewengunen- eine Anfrage an Berefung und Sendung der Kirche heute" in: „Ordenskorespondenz" 3\1987 r. 291 ff)].

4.1.Duchowość i doświadczenie wiary

Rozmaite grupy i prądy religijne łączy zainteresowanie duchowością. Nie chodzi tyle o akcje, program, działalność, strategie ile o odnowienie ludzkiego umysłu i woli w „Duchu Ewangelii". Duchowość ta nawiązuje nierzadko do wielkich przykładów i nauczycieli życia duchowego i korzysta z tradycyjnych oraz nowych technik i ćwiczeń medytacji i modlitwy. Wspólne w ruchach religijnych jest również dążenie do doświadczenia wiary. Nie chcą się one zadowolić zewnętrznym poznawaniem form i pojęć, ale - aby skorzystać z klasycznych tradycji - kosztować do głębi Bożych spraw. Z doświadczenia wiary w społeczności wynika również wspólne rozmawianie o nim, co z kolei jest warunkiem świadectwa wiary na zewnątrz. W prawie wszystkich grupach lektura Pisma Świętego i studium biblijne odgrywają istotną rolę. Odnowa nabożeństwa w małych grupkach, jak również w większej społeczności oraz odnowienie znaczenia sakramentów należą do tej duchowości, która określa siebie, jako świadomie przynależąca do Kościoła.

Niektóre ugrupowania kładą nacisk na pogłębienie zrozumienia chrztu - jego odnowienie zajmuje istotną pozycję (odnowa charyzmatyczna, Ruch Curslillo, Wspólnota neokatechemenualna)

Rozmaite grupy małżeńskie troszczą się o odnowienie sakramentów małżeństwa (Equipes Notre Dame, Mariage Ecounter). Na nowo odkryty został również sakrament pokuty. Od schematycznej krótkiej spowiedzi rozwinął się do rozmowy duszpasterskiej i porady. W tej formie jest przez członków zaakceptowany jako zrozumiały sam przez się.

Sakrament bierzmowania i namaszczenie chorych mają swoja wagę przede wszystkim w odnowie charyzmatycznej.

W końcu - w tych zaangażowanych grupach chrześcijańskich wzrasta świadomość ważności powołania przy wyborze zawodu duchownego.

Młodzi ludzie z różnych ruchów decydują się na służbę Kościołowi (por. posynodalny list apostolski „ Pastores dalo vobis" z 25 marca 1992, nr 68)

Doświadczenie duchowe potrzebuje obok refleksji i duchowego prowadzenia, obok czasu wyciszenia i nabożeństwa, również elementów dokształcania, o ile nie chce pozostawać tylko subiektywnie zabarwionym życiem duchowym. Dba się więc o to, aby podczas regularnych spotkań i / albo poprzez pisemne informacje każdy otrzymał stosowną pomoc (skrypty, czasopisma)

4.2 Ewangelizacja i katecheza

Ewangelizacja lub ewangelizowanie to pojęcia w języku niemieckim relatywnie nowe. Pojawiają się one jednak coraz częściej w rozprawach teologicznych, katechetycznych dokumentach i kazaniach (por. min. List Apostolski „Christofiloles laici" Jana Pawła II, szczególnie nr 34 oraz 44; „Ewangelizacja" w leksykonie teologii i Kościoła, tom 3 kolumny (szpalty) 1033-1036, Freibung 1995)

Nowe ruchy religijne kładą nacisk na wprowadzenie w życie nakazu zwiastowania Ewangelii zwłaszcza w tych sferach, w których Kościół może stać się solą ziemi tylko poprzez apostolskie świadectwo świeckich (por. wypowiedzi z Soboru Watykańskiego o Apostolstwie Świeckich, LG 33)

Z braku właściwej katechezy powstał neokatechumenat i Cursillo, który jest z założenia otwarty zarówno dla zaangażowanych chrześcijan, jak i dla niepraktykujących. Są to często niecodzienne, nowe sposoby przekazywania Ewangelii. Rezultaty są dowodem na to, że stanowią one prawdziwą pomoc, jeśli chcemy wypełnić polecenie Chrystusa w dzisiejszym świecie. Na przykład odwaga poszczególnych członków lub całych grup do zdecydowanego wyznawania wiary umożliwia przede wszystkim młodzieży dostęp do chrześcijańskiego poselstwa.

W ramach odnowy charyzmatycznej poleca się „Duchowe Szkoły Biblijne" oraz „Szkoły Życia i Wiary". W celu uwiarygodnienia ewangelizacji podkreśla się dążenie do wewnętrznej integralności między życiem praktycznym a wiarą członków poszczególnych grup.

4.3 Społeczność i braterstwo

Znamienne dla ruchów religijnych jest również przekonanie wspólnym pielgrzymowaniu. Słowo pisma „Gdzie dwóch lub trzech zgromadzonych jest w imię moje, tam jestem pośród nich" (Mat. 18,20) stało się dla wielu społeczności słowem kluczowym. Tylko w Chrystusie i przez Niego jest możliwa prawdziwa wspólnota i braterska postawa między sobą nawzajem. Ale doświadczenie społeczności w Imieniu Jezusa nie jest celem samym w sobie. Od początku wspólnota jest dostępna dla wszystkich. W ten sposób grupa lub konkretna społeczność może być rozumiana jako „mały Kościół" (por. LG 11, GS 48, AA 11, list apostolski „Familians consortio" nr 49)

Tak więc mowa o Kościele „Communio" daje się przetłumaczyć jako doświadczenie bliskości. Życie w duchowej wspólnocie jest na różne sposoby kształtowane przez braterstwo. Ma ono z konieczności bardzo szeroki zasięg zna bliskość i bezpieczeństwo małej grupy, poczucie (solidarności) większej społeczności, a w Kościele oznacza to „rozległą" katolickość i międzynarodowość. Dlatego wiele z nowych ruchów religijnych wychodzi na „rozstaje dróg" na peryferia naszego życia. Braterstwo staje się diakonią. Droga do Boga prowadzi przez brata i siostrę. Przede wszystkim chodzi wciąż o to, aby być chrześcijaninem w codziennym życiu. Różnego rodzaju spotkania mogą w tym pomagać i być zachęceniem. Osobista wymiana doświadczeń, ukierunkowanie i umotywanie przede wszystkim jednak świadomość, że nie jest się w wysiłku osamotnionym, że jest związanym z innymi przez nich wspomaganym, daje wciąż nową siłę do wykonywania różnych zadań. Gotowość do wyrzeczeń, charakterystyczna dla wielu członków ruchów religijnych, jest szczególnym świadectwem w dzisiejszym materialistycznym i konsumpcyjnie nastawionym społeczeństwie. Jako że grupy te są grupami otwartymi, wiele z nich jest ukierunkowanych ekumenicznie („Zestrum Życia Ottmaring" pod Augsburgiem)

4.4 Zadania w świecie i misja

Braterstwo - jak wspomniano - nie odnosi się tylko do grupy, ale rozciąga się na wszystkich ludzi. Misja kieruje się w pierwszej linii na osoby potrzebujące pomocy, a później dopiero na problemy społeczne i polityczne. Można to zaobserwować zwłaszcza w zadaniach diakonii. Znakiem szczególnym nowych ruchów religijnych jest to że ich „zwrócenie się do świata" jest nierozerwalnie związane z koncentracją na sprawach duchowych. Kontemplacja i walka - jak mówi Roger Schultz z Taize - należą do siebie służba światu i świętym, chociaż są inne potrzebują siebie nawzajem i uzupełniają się.

Z pewnością można zauważyć w tej formie misji pewną niebezpieczną tendencję: zaangażowanie w świecie w parze z jednoczesnym dystansem do potrzeb i zainteresowań społeczeństwa.

Nawet, gdyby świat był miejscem ukształtowanym przez wiarę, nadzieję i miłość to i tak jest on tylko przejściowy. Światowe posłanie nowych ruchów i ugrupowań religijnych pozostaje jedynie kontrpropozycją i alternatywą, co upodabnia nowe grupy religijne do różnych współczesnych subkultur. Odnosimy się tu do poszukiwania alternatywnych sposobów życia. Również one kształtowane są przez „duchową siłę" napędową, co daje się zaobserwować w praktykowaniu „dni pustyni". Świadome istnienie w świecie idzie w parze z eschatologicznie ukształtowanym wyrzeczenie się świata. Stanowi to punkt styczny między klasycznymi zakonami i organizacjami świeckimi. (por. VC 62)

4.5 Nowa relacja między duchowieństwem i świeckimi

Liderami nowych ruchów religijnych są przede wszystkim ludzie świeccy, nawet jeśli wielu duchownych ma lub miało swoją rolę w ich budowaniu. Obowiązki liderów to raczej usługiwanie charyzmatami na sprawowanie urzędów. Często działalność ruchu jest koordynowana przez grupę prowadzących. Bez wątpienia w tych nowych ruchach dokonuje się pewne odnowienie apostolstwa świeckich. Wynikają z niego nowe relacje między świeckimi a duchownymi. Nie patrzą oni na siebie jak na „różne stany" Spotykają się na gruncie wspólnego przeżywania wiary chrześcijańskiej. Powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących tworzy podstawy braterskiej społeczności, która dopuszcza, a nawet wymaga i honoruje rozmaite zadania i role słabnie tak często bezowocne przeciwstawianie instytucji charyzmatom, ponieważ w świadomym chrześcijaństwie istnieje przesłanie obejmujące wszystkie kontrasty i napięcia oraz łagodzące je.

W ten sposób nowe ruchy religijne umożliwiają wprowadzenie w życie nowoczesnych zasad eklezjologii Soboru Watykańskiego II.

4.6 Nowa forma życia kościelnego

Kiedy spojrzymy na wspomniane pięć elementów, które wydają się łączyć rozmaite ruchy religijne i społeczności, dostrzegamy jak we wszystkich wymiarach odróżnia się ta forma życia kościelnego, która nie jest już tylko związana z instytucją, czy z założeniami ideologicznymi. Pierwsza i fundamentalna sprawa to doświadczenie wiary i duchowość ukierunkowane na zwiastowanie Ewangelii na cały świat, przekształcona wspólnota na wielu poziomach, praktykowane braterstwo, zwrócenie się na potrzeby świata oraz nowa współpraca pomiędzy duchownymi i świeckimi. Właśnie w tych perspektywach ogłasza się nowa, poszukiwana przez wielu forma życia kościelnego która daje miejsce różnorodności charyzmatów i służb.

Tak więc ruchy społeczności nie roszczą sobie prawa do „jedynozbawczości". Wspólna dla nich jest świadomość „bycia iskrą w ogniu Ducha Świętego", który jest darowany dzisiejszemu Kościołowi. Ruchy duchowe zawsze szukały same z siebie kontaktów z duchowieństwem Kościoła. Jest to z pewnością sygnał o katolickości i rozległości Kościoła , że nowe społeczności religijne i ruchy świeckie są w Kościele i są przezeń zaakceptowane (por. AA 21 i CL 30, gdzie są wymienione kryteria przynależności grup świeckich do Kościoła)

5. Potencjalne zagrożenia i trudności w nowych ruchach religijnych

Nowe ruchy religijne nie są skończonymi tworami, ciągle ulegają korekturom. Dlatego konieczne jest, aby - choć krótko wspomnieć o związanych z nimi zagrożeniach (por. uzupełniająca M. Tigges a.a. O 295 f.f.)

5.1 Jednostronność duchowa

Kto decyduje się kształtować swoje życie ściśle wg zasad nowych ruchów, ten musi to robić w sposób jednoznaczny, w przeciwnym razie nie uda mu się radykalna odmiana życia. Ale każde nakierunkowanie może na dłuższą metę „oślepić" na doświadczenia innego rodzaju. Dlatego wydaje mi się konieczne uświadomienie, że nowe ruchy religijne niosą ze sobą niebezpieczeństwo jednostronności.

Pomyłki jak i obranie błędnej drogi muszą być brane pod uwagę, a ochronę przed nimi daje otwartość na inne doświadczenia, wymiana i uzupełnianie doświadczeń poprzez kontrakt z innymi grupami religijnymi. Świadomość tego problemu chroni przed „elitarną przesadą" która jest dużym, ale bardzo ukrytym zagrożeniem, zwłaszcza wśród osób duchownych.

5.2. Prawo do wyłączności poszczególnych ugrupowań

Zostało już powiedziane, że nowe prądy religijne urzeczywistniają Kościół. W tym sensie są „małym Kościołem". Ale właśnie z tego powodu nie powinny się one odizolować i dystansować do dużych zadań Kościoła. Nie wolno im się uważać za Kościół. W takim wypadku stałyby się rodzajem sekty, która jest w niebezpieczeństwie odcięcia się od tego, co jest na zewnątrz i stawia się „jednoznbawczym tworem" co może doprowadzić do nietolerancji i arogancji.

Tego rodzaju społeczności tracą wkrótce kontakt z Kościołem

  • konkretnie z miejscową parafią , biskupstwem i Kościołem światowym

Przynależność do Kościoła jest w tym wypadku ważnym kryterium.

5.3 Ucieczka w zażyłość małych grup.

Niebezpieczeństwo polega również na tym, że nowe prądy stają się azylami dla ludzi którzy co prawda szukają bezpieczeństwa, jednocześnie jednak uciekają do tych małych grup - stronią od pytań i wyzwań dnia codziennego. Jest to całkowicie jasne, że ludzie znajdują w grupach czasowo lub na zawsze opieką w stanach przeciążenia lub stresu, ale grupy nie mogą przejmować kontroli nad życiem ludzi.

Społeczności religijne nie powinny stawać się kryjówkami dla ludzi, którzy nie dorośli do samodzielnego rozwiązywania problemów. Potrzebują oni troski i wzmacniającego uczucia bliskości, jak również wsparcia i zachęcenia. W przeciwnym razie ruchy religijne mogą stać się wątpliwymi azylami „zagubionych", którzy ostatecznie i tak w chrześcijańskim świadectwie zawiodą.

5.4 Pomieszanie natchnienia Ducha Św. z ludzkimi pomysłami

Kto z taką wrażliwością i intensywnością jak wiele nowych ruchów poddaje się „Duchowi czasu" ten musi nauczyć się rozpoznawać duchy. Zdecydowane otwarcie się na zewnątrz i wezbranie do wcielania w życie poselstwa Jezusa może prowadzić również w nowych grupach religijnych do przekoncentrowania ze spraw Ducha na wprowadzenie w czyn działalności. Większym jeszcze zagrożeniem jest mieszanie własnych życzeń dotyczących zmian z impulsami Ducha. Nauka i praktykowanie „badania duchów" stają się wyraźną koniecznością w zwiastowaniu i życiu Kościoła, zwłaszcza w obliczu przekazania świeckim misji w coraz bardziej zawiłym i w sprawach wiary dwuznacznym świecie (por. stanowisko Konferencji Biskupów Niemieckich na temat Lienamento dla synodu Biskupów 1987 [ Setellungnahme der Deustchen Bischofskonferenz zw den heneamenta fur die Bischofssynode 1987] por. też referat bp. Karla Gehmmana otwierający zebranie „Strażniku jak długo jeszcze potrwa noc?" w Fuldzie w roku 1997 na zlecenie Kościoła w obliczu zniekształconego porządku społeczeństwa i państwa, rozdz. 1.) [vergl auch das Eroffnungsreferat von Bismchof K. Rechmann bei der Herbost Vollversammlung 1997 in Fulda „Wachter, wie lange noch dauwert dei Nacht? „ zum Auftrang der Kircha angesichts rellestzer Ordnungen in Gesellschaff und staat kap. 1 )

By pozytywnie rozprawić się z tymi i innymi zagrożeniami oraz trudnościami nowe ruchy i społeczności religijne zdane są na atmosferę życzliwości i zachęcenia w obrębie Communio Kościoła, szczególnie ze strony duchowieństwa.

6. Poparcie i koordynacja apostolstwa świeckich przez Papieską Radę do Spraw Świeckich

Papieska rada do Spraw Świeckich ( Papsticher Rab fur die Raien) jest częścią Rzymskiej Kurii. Papież Paweł VI 15 sierpnia 1967 w Konstytucji Apostolskiej „ Regimini ecclesiae universae" urzeczywistnił i uzupełnił przez następujące po niej procesy reformacyjne potrzebne od dawna reformy Kurii „Pantificium Consillium pro Laicis" określone jako „rada" w uwagi na swoje podstawowe zadania i cele daje się raczej przyrównać do stowarzyszenia. Artykuł 131 Konstytucji Apostolskiej „Pastror bonus" o Rzymskiej Kurii brzmi: „Rada jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania poruszane przez stolicę Apostolską w celu koordynacji i uwierzytelnienia apostolstwa świeckich oraz na pytania, które dotyczą chrześcijańskiego życia świeckich" (AAS 80 (1988), 894)

Ten opis wykracza poza zakres możliwości dicasterium, jest on z pewnością wyzwaniem dla Papieskiej Rady do Spraw Świeckich do nowych inicjatyw. W ramach tego referatu chcemy krótko podsumować niektóre główne zadania i inicjatywy Rady Świeckich uwzględniając przy tym czas od 1990 roku (por. „Świeccy dziś" Służba Informacyjna Papieskiej Rady do Spraw Świeckich, 18 (1996) Laien heute, Informationsolienst des Papstlichen Rates fur die Laien)

Papieska Rada do Spraw Świeckich ma podstawowe zadanie wspierania papieża przy jego wypełnianiu urzędu duszpasterza (por. Pastor bonus art. 1). By spełnić to zadanie Rada Świeckich kierowałą się w ostatnich latach szczególnie Posydalnym Listem Apostolskim „Christifides laici" oraz katechezami, przemowami wygłoszonymi przez Jana Pawła II w Rzymie i podczas jego podróży apostolskich.

Kolejnym ważnym punktem są stosunki Rady Świeckich z poszczególnymi częściami Kościoła i Konferencjami Biskupów. Dla wielu biskupów Posynodalny List Apostolski CL był pomocą i wskazówką w radzeniu sobie z nowymi pytaniami i sytuacjami dotyczącymi świeckich. W minionych latach Rada Świeckich zanotowała znaczący wzrost delegacji biskupów, którzy odwiedzali dekasterium w ramach swoich wizyt od limina. Wzrosła również liczba osobistych wizyt biskupów w Radzie Świeckich. Najczęstszymi tematami rozmów podczas tych spotkań były wykształcenie świeckich, stosunek ruchów kościelnych do biskupstw i ich przyłączenie do życia Kościoła lokalnego, służby i urzędy nie związane z wyświeceniem które mogłyby zostać przejęte przez świeckich, zaangażowanie świeckich w świecie udział kobiet, praca młodzieży. Stały kontakt z konferencjami biskupów utrzymywany jest przede wszystkim dzięki Komisji do spraw Apostolstwa Świeckich. Następna ważna sprawa to tworzenie Narodowych Rad ds. Świeckich . Papieska Rada do Spraw Świeckich zebrała wiele doświadczeń i oceniła je i opracowała w 1985 roku dokument i konstytucję Narodowych Rad Świeckich. Dokument ten został opublikowany jako 38 nr pisma: „Świeccy dzisiaj" pod tytułem: „Narodowe Rady Świeckich, Kryteria i Modele" (Nationalrate von Raierz Kriterien und Modelle") Dikasterium chciało w ten sposób zachęcić do tworzenia tego rodzaju rad na poziomie narodowym i regionalnym, jako, że tam właśnie ma miejsce prawdziwa społeczność i współpraca rozmaitych organizacji świeckich.

W ostatnim czasie praca Papieskiej Rady do Spraw Świeckich koncentrowała się na sprawowaniu nowych wspólnot o przejmowaniu odpowiedzialności za ich kościelno - prawne uznanie i organizację (por. Pastor bonus, art. 135, AAS 80 (1988), 895)

Aby społeczność została zaakceptowana musi ją poprzedzać pozytywna opinia biskupa diecezjalnego, w którego diecezji znajduje się dana społeczność oraz narady z biskupami i ekspertami prawa kościelnego. Liczne prośby nowych związków o uznanie kanoniczne doprowadziły do wszczęcia przez Radę ds. Świeckich tzw. „drogi postępowania" w sprawie rozpatrzenia wniosku i sprawdzenia wspólnoty. Szczególna uwaga podczas sprawdzania grupy kierowana jest na badanie statusów i opracowanie dekretów odnośnie uznania wspólnoty za prawną jednostkę. W zakresie prawa kościelnego chodziło przede wszystkim o ustalenie kryteriów różnicujących związków od strony prawa publicznego czy cywilnego, o członkostwo chrześcijan innych wyznań w katolickich związkach świeckich oraz o kościelno - prawną strukturę związków świeckich, których członkowie żyją radykalnie wg Ewangelii.

Z powodu wzrastającej liczby ruchów Papieska Rada do Spraw Świeckich jest często proszona o pomoc w tworzeniu nowych organizacji świeckich, które są zakładane na podobieństwo istniejących już wspólnot zakonnych. Obok kilku odnowionych tzw. Trzecich zakonów powstały liczne ruchy, bractwa i wspólnoty świeckich na różne sposoby zostały włączone do rodzin zakonnych. Rada świecka na spotkaniu i zebraniach zawsze podkreślała podstawowe znaczenie świadectwa wspólnoty zakonnej i konieczności zachowania świeckiej tożsamości związanej z tą wspólnotą organizacji świeckiej. Wspólnota zakonna i związek świecki nie są tym samym, ale powinny dbać o owocną i przyjazną społeczność i współpracować w misji. W celu wyjaśniania i wspierania obopólnych stosunków Papieska Rada do Spraw Świeckich a przy współpracy Kongregacji (związek kilku Klasztorów jednej reguły) zorganizowano dla Instytutów poświęconego życia i społeczności życia apostolskiego już w fazie przygotowawczej Synodu Biskupów na temat życia poświęconego Bogu spotkanie przełożonych klasztorów i liderów organizacji świeckich. Akta ukazały się pod tytułem „Latorośl krzewu winnego" w dokumentacji nr 28 (1994).

Papieska Rada do Spraw Świeckich utrzymuje kontakt z ponad stu dwudziestoma międzynarodowymi związkami świeckich. Wspieranie wzajemnej akceptacji współpracy i społeczności między rozmaitymi związkami jest szczególnym wyzwaniem w światowej koordynacji apostolstwa świeckiego. I w tym względzie współpraca między katolickimi związkami młodzieżowymi ruchami i grupami odgrywa ważną rolę. W minionych latach znaczna część pracy Papieskiej Rady do Spraw Świeckich koncentrowała się na przygotowaniu organizacji i przeprowadzaniu Międzynarodowych Konferencji Młodzieżowych i związanych z nimi Międzynarodowych Dni Młodzieży:

  • Częstochowa (VIII '91)
  • Denver (VIII '93)
  • Manila (I '95)

Do tego doszło jeszcze ważne spotkanie młodzieży europejskiej w Loreto (09.1995) i przeprowadzenie Światowych Dni Młodzieży w Paryżu (08. 1997). Te zjazdy przyczyniły się do ożywienia pracy młodzieżowej na płaszczyźnie światowej i regionalnej. Fakt, że młodzi członkowie ruchów i związków spotykają się z młodzieżą z różnych środowisk kościelnych, pomógł w tworzeniu wzrastającej jedności misyjnej. Jednocześnie należy sobie zadać pytanie, na ile tego rodzaju zjazdy dają się przenosić w codzienne życie parafii (por. K. Nientienatt „Nowa generacja" 12 Światowe Dni Młodzieży w Paryżu, W Herderkoresponden 10/1997, 500- 505) [K. Nientiendt „Eine neune Generation" Die XII Weltjugendtage im Paris , in Herderkorespondenz ]. Aktualnie Papieska Rada do Spraw Świeckich przygotowuje światowe spotkanie ruchów kościelnych, które odbędzie się od 26- 29.05.1998 w Paryżu. Ten zlot młodzieży ma stać się miejscem spotkania przyjaźni i modlitwy. Chce służyć intensywnemu teologicznemu pogłębieniu spojrzenia na rzeczywistość ruchów i ma stać się wydarzeniem kościelnym mającym pobudzić ruchy do współpracy w dziele reewangelizacji (por. „Laicy dzisiaj" Służba informacyjna Papieskiej Rady do Spraw Świeckich 20 (1997), strona 5 i 6)

7. Uwaga końcowa: Odnowienie duchowe jako stałe zlecenie dla wszystkich wierzących

Rozmaite prądy duchowe i ruchy odnowy są także dzisiaj w dużym stopniu pożytecznym zakłóceniem starego porządku. W praktyce jest jednak mało prawdopodobne, żeby zinstytucjonalizowane instancje całkowicie przyjęły i zintegrowały impulsy duchowe. Z tego powodu jest konieczne, aby te rozmaite aspekty intensywnego życia chrześcijańskiego mogły się rozwijać w kościele ale niekoniecznie w już istniejących strukturach.

Duch Święty, który gwarantuje swoistą przynależność Kościoła do swojego Pana obdarza jednością i różnorodnością w tym samym czasie. Gwarantuje o wiele więcej wolności w uzewnętrznianiu Jego darów w sposobach życia i w przekonaniach, niż my - sami z siebie dopuściliśmy. Ale ostatecznie ta różnorodność służby nowej formie jedności, która składa się ze swobodnego dopełniania się do całości. Tak jak to napisał Paweł w 1 liście do Koryntian. Dla tego współdziałania jest istotne, żeby odnowienie duchowe zostało uświadomione wszystkim wierzącym w Chrystusa i praktykowane jako stałe zlecenie. (por. CL 18 ff szczególnie nr 24 Rozważania o charyzmatach) [ CL 18 ff, insbes nr 24 die Ausfuhrungen u ber die Charismen ].Dzisiejsze rozważania przedstawiły tylko w skrócie i w ograniczony sposób nowe formy życia wspólnotowego i ich znaczenie dla służby dzisiejszego Kościoła. Mam nadzieję, że niniejszy opis unaocznił, że nowe prądy religijne pomimo wielu różnic w historii ich powstawania , wyglądzie zewnętrznym czy w zakresach działalności wykazują zbieżność jeśli chodzi o cele. Odpowiedziany udział w posłannictwie Kościoła, by zwiastowano ewangelię Chrystusa jako źródło nadziei dla ludzi i odnowy dla społeczeństwa (por. CL 29).

Jan Paweł II w swoim Liście Apostolskim „Terio Miuenio Adveniente" zaprosił wszystkich wierzących w Chrystusa do przygotowania się do uroczystości roku jubileuszowego 1998, drugi rok fazy przygotowawczej został poświecony w szczególny sposób Duchowi Św. Dla Jana Pawła II Duch jest również w naszych czasach główna mocą reewangelizacji. Tak więc ponownie odkrycie obecności i skuteczności Ducha jest jednym z najważniejszych zadań związanych z przygotowaniem się do roku jubileuszowego (por. TM, 45). Do tego polecenia, które dotyczy całego ludu Bożego chcę dołączyć słowo Karla Rahnera, które określam często jako „duchowny testament". W swoim artykule „Kościół jako miejsce zesłania Ducha Św." Rahner mówi:

„Tylko ten, kto we wspólnocie i sam oddzielnie pokornie i odważnie w poddaniu świadomy własnej odpowiedzialności jest człowiekiem modlitwy i czynu związanym z przeszłością i przyszłością Kościoła. Tylko ten przygotuje miejsce żeby gwałtowny Duch Zielonych Świąt wielki Ja Jestem , zadziałał w nim odmówił oblicze jego własnej duszy posłużył się nim ażeby zmienić także Ziemię"

( Przypisy do Teologii tom VII, 187 Einsiedeln / Zurych / Kolonia 2.1971; pierwsza publikacja w Duchu i Życiu, 29 (1956) , 97)

[ Schriflen zur Thedogie, Band VII, 187 (Einsiedeln) Zurich / Koln, 2 Aufl 1971; Erstveroffentuchung in Geist und Leben, 29 (1956), 97 ]

Marianne Tigges

Dr Marianne Tigges - ur. 15. lutego 1942r. w Haagen, Westwalia, Niemcy. W 1957r. otrzymuje promocję na wydział humanistyczny Uniwersytetu Wilhelma w Munster (pedagogika, teologia, filozofia ). Do 1979r. przebywa służbowo we Wschodniej Afryce; od 1979 - 1983r. pracuje jako referent papieskiej misji MISSIO w Aachen, od 1983 - 1987r. jako referent w centrum pastoralnym Konferencji Biskupów Niemieckich w dziedzinie „ Życie duchowe, powołania duchowne, służby kościelne ". W latach 1987 - 1991r. została wyznaczona przez Konferencję Biskupów Niemieckich do zajmowania się sprawami wspólnot i ruchów duchownych. W 1991r. została mianowana sekretarzem ds. powołań duchownych i służb kościelnych przy Konferencji Biskupów Niemieckich.